Her öksürük bir uyarıdır

"At astımı, atların alt solunum yollarını etkileyen inflamatuar hastalıkları kapsayan genel bir terimdir. Her yaştan atları etkileyen "hafif ve orta şiddetli at astımı" ve genellikle 7 yaşından büyük atlarda görülen "şiddetli at astımı" olarak sınıflandırılmaktadır. Araştırmalar, farklı popülasyonlardan atların yüzde 80'ine kadarının hafif ve orta şiddetli at astımı yaşayabileceğini, şiddetli at astımının ise atların yüzde 11-17 kadarını etkileyebildiğini göstermektedir. At astımı, atın performansı ve yaşam kalitesi üzerinde ciddi etki yaratabilmektedir. Şiddetli astımı olan atların akciğerlerinde zaman içinde istirahat halindeyken bile nefes almalarını zorlaştıran değişiklikler meydana gelebilir. 
Peki hayvan sahipleri at astımını nasıl erken tespit edebilir ve hastalığın kötüleşmesini önleyebilir? 

Öksürük erken bir belirti olabilir

Hafif ve orta şiddetli at astımını tespit etmek maalesef kolay değildir çünkü fazla belirti göstermeyebilir. Herhangi bir sorun aramayan gözler, hafif astımı olan bir atın, örneğin binicilik sporlarında, oldukça iyi performans gösterdiğini sanabilir. At hala güçlü ve dayanıklıdır ama tam potansiyelini sergileyemez. Pek sık olmasa da öksürük en güvenilir göstergedir. Egzersiz sonrası toparlanmanın daha uzun sürmesi veya burun akıntısı gibi belirtiler de görülebilir. Boehringer Ingelheim At Teknik Servis Müdürü Julius Krawczyk bu durumu şöyle açıklıyor: “Hafif ve orta şiddetli at astımını tanımak kolay değildir. Bu nedenle anında göze çarpmayan işaretleri görmeye çalışmanız, bunları ciddiye almanız ve olabildiğince hızlı bir şekilde veteriner hekiminize başvurmanız gerekir. Çünkü teşhis konmadığı ve tedaviyle takip edilmediği takdirde hastalık atın sağlığını olumsuz etkilemeye devam edecek, solunum yollarını tehlikeye atarak nefes almayı zorlaştırabilecektir"

At astımı nefeslerini kesebilir

Şiddetli at astımı, en yaygın olarak dinlenirken bile zor nefes alma epizotlarıyla kendini gösterir. Bu hastalığı olan atlarda ayrıca kronik öksürük, burun akıntısı ve egzersiz intoleransı da bulunur. Bunlar gibi daha belirgin klinik belirtiler, toza (özellikle küflü saman kaynaklı) daha fazla maruz kalma gibi atın bulunduğu ortamdaki değişiklikler veya hava, yatak malzemesi veya ahır ortamındaki değişikliklerle tetiklenebilir.

Neden ve etki

At astımının nedeni, özellikle solunan hava ile alt solunum yollarına ulaşabilecek kadar küçük toz parçacıkları dahil yüksek konsantrasyonlarda organik toza maruz kalınmasıdır. Bu tür parçacıklar genellikle samanda ve yatak malzemelerinde bulunur. Şiddetli at astımının yaz astımı da denilen bir alt tipi polenlerin ve hava kirliliğinin, hava sıcaklığının ve nemin hastalığı şiddetlendirdiği otlatma mevsimlerinde açık havada tutulan atlarda görülmektedir.

At astımının tedavisinde 3 adım

At astımının tedavisi temel olarak 3 adımdan oluşur:

1. Ortamda iyileştirmeler yaparak tetikleyici faktörleri ortadan kaldırma 
2. Kortikosteroid tedavisiyle akciğer enflamasyonunu giderme 
3. Bronkospazmın hızla giderilmesi için gerektiği kadar bronkodilatör kullanılması

Atınız, hafif ve orta veya şiddetli bir at astımı hastalığı geçiriyorsa yapılacak ilk iş, belirtileri tetikleyen çevresel faktörlere daha az maruz kalmasını sağlamaktır. Atı özellikle saman ve yatak malzemelerinden kaynaklı tozlara daha az maruz bırakmak çok önemlidir. Bunun için saman peletleri veya buharda pişirilmiş saman gibi toz içeriği daha düşük yemler verilebilir, yatak malzemesi olarak saman yerine talaş kullanılabilir. Bir başka seçenek de atın dışarıda, ahırın tozundan uzakta kaldığı süreyi uzatmaktır. Otlağa bağlı astımı olan atların ise iyi havalandırılmış, temiz ve az tozlu ahırlarda barındırılması faydalı olacaktır. 

Alt solunum yolu enflamasyonlarını azaltmak için antienflamatuar ilaçların kullanılması, tıbbi tedavinin temel taşıdır. Bunu başarmanın en iyi yöntemi de güçlü glukokortikosteroidlerin akciğerlere doğrudan solunum yoluyla iletilmesidir. Bazı durumlarda çevresel koşullarda değişiklik yapmanın ve kortizoksteroid tedavisi uygulamanın yanı sıra bronkodilatörlerin eklenmesi gerekli olabilir. 

Hastalığı etkin bir şekilde kontrol altında tutma 

At astımının iyi yönetilmemesi, atın yaşam kalitesi için tehdit oluşturabilir. Doğru adımları izleyerek ve veteriner hekimlerle yakın çalışarak hastalığı etkin bir şekilde yönetebilirsiniz. Bu sayede atınız daha iyi hissedecek, daha aktif olabilecek ve daha rahat nefes alabilecek.

Dipnotlar

¹Couëtil, L.L., Cardwell, J.M., Gerber, V., Lavoie, J.P., Léguillette, R. and Richard, E.A., 2016. Inflammatory airway disease of horses—revised consensus statement. Journal of veterinary internal medicine, 30(2), pp.503-515.
²Ivester, K.M., Couëtil, L.L. and Moore, G.E., 2018. An observational study of environmental exposures, airway cytology, and performance in racing thoroughbreds. Journal of veterinary internal medicine, 32(5), pp.1754-1762
³Couëtil, L.L., Ward MP. Analysis of risk factors for recurrent airway obstruction in North American horses: 1,444 cases (1990-1999). J Am Vet Med Assoc 2003;223:1645–50. 
⁴Wasko, A.J., Barkema, H.W., Nicol, J., Fernandez, N., Logie, N. and Léguillette, R., 2011. Evaluation of a risk‐screening questionnaire to detect equine lung inflammation: results of a large field study. Equine veterinary journal, 43(2), pp.145-152.